Er zijn verschillende mogelijkheden om een leerling te ondersteunen. In dit artikel wordt in vogelvlucht een kijkje gegeven in de mogelijkheden van de inzet van compenserende en dispenserende dyslexiehulpmiddelen en bij wat voor belemmeringen deze hulpmiddelen uitkomst kunnen bieden.
Leerlingen met een ondersteuningsbehoefte kunnen op verschillende manieren ondersteund worden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in verschillende typen maatregelen, ook wel STICORDI-maatregelen. Dit staat voor STImuleren, Remediëren, Compenseren en Dispenseren:
- Stimuleren: maatregelen gericht op het vergroten van de inzet en motivatie van leerlingen.
o Ga naar voor meer informatie naar Weten | Stimulerende leeromgeving en Doen | Leesplezier en leesbevordering. - Remediëren: maatregelen gericht op taakgerichte ondersteuning (zoals technisch lezen, spellen, leren van een vreemde taal) en leren omgaan met belemmeringen (zoals psycho-educatie).
o Ga voor meer informatie naar Weten | Begeleiding bij lees- en spellingproblemen en Weten | Ondersteuning van leerlingen met lees- en/of spellingproblemen en dyslexie. - Compenseren: maatregelen die de belemmeringen van een leerling om zich goed te kunnen ontwikkelen verminderen en/of opheffen.
- Dispenseren: maatregelen die een leerling een vrijstelling geeft van bepaalde vakonderdelen, vakken of activiteiten.
Deze STICORDI-maatregelen moeten worden gezien als een continuüm waarbij in eerste instantie vooral wordt ingezet op stimuleren en remediëren. Via bovenstaande links kan meer informatie worden gevonden over hoe je hierop kunt inzetten. Om een leerling vervolgens voldoende op zijn of haar cognitieve niveau te laten functioneren kunnen compenserende maatregelen nodig zijn. Hierbij kan gedacht worden aan extra tijd, spelling- en grammaticakaarten en ondersteunende technologie zoals voorleessoftware. Wanneer compenserende maatregelen onvoldoende effect opleveren kan in sommige gevallen (met inachtneming van de relevante wet- en regelgeving) gekozen worden voor dispensatie zoals de vrijstelling voor een taal, vrijstelling van een voorleesbeurt of spellingtoets. Ga voor mogelijkheden bij toetsen en examens naar de betreffende pagina bij Weten | Wet- en regelgeving. Dyslexiehulpmiddelen kunnen ook dispenserend worden ingezet. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van voorleessoftware waarbij alleen geluisterd, maar niet mee wordt gelezen.
Compenserende inzet van dyslexiehulpmiddelen
Basisschool
Op de basisschool zal nog veel aandacht uitgaan naar remediëren: het extra oefenen met lezen en spellen. Daarom worden compenserende hulpmiddelen vaak pas vanaf begin groep 5 ingezet.
Er zijn leerlingen die ondanks de extra ondersteuning op lees- en spellinggebied nauwelijks vooruit zullen gaan. Dit kunnen leerlingen zijn waarbij er een vermoeden van dyslexie is, of leerlingen die al een diagnose dyslexie hebben. Naast het blijven werken aan (het remediëren van) de lees- en/of spellingvaardigheden kunnen ook compenserende hulpmiddelen ingezet worden. De inzet van dit soort hulpmiddelen zorgt er bijvoorbeeld voor dat leerlingen met dyslexie technisch moeilijkere teksten kunnen lezen, die inhoudelijk interessanter voor ze zijn. Dit kan leiden tot meer leesmotivatie en leeservaring (leeskilometers) bij deze leerlingen, en dit kan de leesvaardigheid ook weer helpen vergroten. De inzet van deze hulpmiddelen moet er ook voor zorgen dat leerlingen bij andere vakken goed mee kunnen komen en zo min mogelijk belemmering ondervinden van hun lees- en/of spellingprobleem in hun ontwikkeling. Het werken met hulpmiddelen vergroot de zelfstandigheid, versterkt het competentiegevoel en motiveert om te blijven lezen en schrijven.
Waar helpt een hulpmiddel bij?
De inzet van ICT-hulpmiddelen bij het lezen, waarbij een tekst wordt voorgelezen en een leerling kan meelezen, zorgt er voor dat leerlingen het lezen langer volhouden. Dit kan helpen bij het tekstbegrip. Bij de inzet bij spelling zorgt het gebruik van ICT-hulpmiddelen er voor dat de kwaliteit van de tekst verbetert. Leerlingen met dyslexie kunnen zich beter focussen op de inhoud van hun tekst, wanneer zij ondersteund worden door een spellingcontrole. Sommige programma’s hebben een voorspel-functie, waarbij er opties in beeld komen van woorden die een leerling wil typen. Voorleessoftware kan ook bij spellen handig van pas komen; leerlingen kunnen de computer laten voorlezen wat zij hebben geschreven en op die manier horen of de spelling van bepaalde woorden klopt.
Snel naar
- Weten | Effectiviteit van dyslexiehulpmiddelen
- Weten | Kiezen voor compenserende dyslexiehulpmiddelen
- Weten | Succesvol inzetten van een dyslexiehulpmiddel
Voortgezet onderwijs
Compenserende ict-hulpmiddelen kunnen in het voortgezet onderwijs worden ingezet bij het lezen, schrijven en studeren op school en thuis.
Waar helpt een hulpmiddel bij?
Wanneer teksten voorgelezen worden, kunnen leerlingen al luisterend en meelezend hun aandacht direct richten op de inhoud van de tekst. Bij de moderne vreemde talen is het daarnaast een extra voordeel dat de leerling de juiste uitspraak van woorden hoort. Ook bij het schrijven kan voorleessoftware handig zijn, omdat de geschreven zin wordt voorgelezen en de leerling kan luisteren of dit klopt. Er zijn inmiddels veel softwareprogramma’s en apps op de markt die tekst naar spraak kunnen omzetten. Ook voor schrijven geldt dat het goed werkt wanneer een leerling zich goed kan focussen op de inhoud van de tekst die hij schrijft. Zonder een hulpmiddel gaat er veel aandacht naar de spelling en dat gaat vaak ten koste van aandacht voor de inhoud. Hierbij kunnen je bijvoorbeeld denken aan programma’s met een woordvoorspeller, spellingcontrole en dicteerprogramma’s.