Hoe kun je een goede keuze maken voor een compenserend dyslexiehulpmiddel? In dit artikel wordt uitgelegd met welke zaken je rekening moet houden met het kiezen van een hulpmiddel.
Weloverwogen keuze maken
Wanneer een leerling diagnostisch onderzoek heeft gehad, zullen op de dyslexieverklaring en in het onderzoeksverslag adviezen worden gegeven voor het gebruik van aanpassingen en/of ondersteunende technologie. Naast deze adviezen is het belangrijk om als school zelf te kijken naar wat er wordt geboden en wat de mogelijkheden zijn. Er zijn veel hulpmiddelen op de markt, die kunnen ondersteunen bij het lezen en spellen. Soms heeft de school al een keuze gemaakt voor een bepaald hulpmiddel, waar de leerling bij kan aansluiten.
Daarnaast is het belangrijk om te overleggen met de leerling en ouders over welke aanpassingen en faciliteiten nodig zijn. Sommige leerlingen hebben al genoeg aan faciliteiten zoals extra tijd en/of het gebruik van een voorleesapp. Andere leerlingen hebben meer behoefte aan uitgebreidere dyslexiesoftware. In sommige gevallen speelt ook mee dat een leerling geen uitzondering wil zijn in de klas en daardoor geen gebruik wil maken van aanpassingen. Het is goed om met die leerlingen te bekijken wat voor hulpmiddel hen het meest zou kunnen helpen. Bij de keuze voor een hulpmiddel is het in ieder geval van belang dat de leerling zelf ook ervaart dat een hulpmiddel helpt. Anders wordt de kans kleiner dat een leerling een hulpmiddel daadwerkelijk wil gebruiken. Hier kun je de leerling bij ondersteunen. Ga naar Dyslexiehulpmiddelen | Succesvol inzetten van een dyslexiehulpmiddel en Dyslexiehulpmiddelen | Effectiviteit van dyslexiehulpmiddelen.
SETT-model
Om een keuze te maken voor ondersteunende technologie is het belangrijk om een analyse te maken van de interactie tussen het individu, de context, de taak, en de technologie (SETT-model (Student, Environment, Task, Tools) , Raskind & Stanberry, 2008).
Wat wordt er onder deze termen verstaan?
Hieronder worden de verschillende termen toegelicht. Zie ook de presentatie van dyslexiehulpmiddelen.com voor een korte toelichting het gebruik van het SETT-model.
- Individu
Bij het onderdeel individu wordt gekeken naar sterktes en zwaktes van de betreffende leerling bij het uitvoeren van schooltaken, vaardigheden in het gebruiken van compenserende hulpmiddelen en de gevoelens die bij het gebruik hiervan komen kijken. - Context
Bij het onderdeel context gaat het over het kunnen werken met het hulpmiddel in verschillende relevante contexten zoals thuis en op school. Hierbij moet gekeken worden of een hulpmiddel in de contexten effectief is. Voorleessoftware die op school aanwezig is, kan daar heel effectief zijn, maar verliest aan waarde wanneer de leerling er thuis geen gebruik van kan maken. Daarnaast is het belangrijk dat een leerling een aantal jaren met hetzelfde hulpmiddel aan de slag kan en zal er met regelmaat gekeken moeten worden of er wellicht uitbreidingen of andere aanpassingen nodig zijn. - Taak
Bij de taak draait het om het soort taken waarbij de ondersteuning nodig is en of de inzet van het hulpmiddel ervoor zorgt of de leerling de taak dan zelf kan uitvoeren. Met de overgang van het basisonderwijs naar het voorgezet onderwijs kan de behoefte hierin veranderen. Een programma dat om kan gaan met vreemde talen als Engels, Frans en Duits wordt dan belangrijker. - Technologie
Wanneer het onderdeel technologie wordt bekeken, kan er aandacht zijn voor de technologie-specifieke randvoorwaarden: is overal in de school toegang mogelijk tot internet? Heeft de leerling digitaal toegang tot al het benodigde lesmateriaal? Wordt er op school al gewerkt met devices als een Chromebook of iPad? Tevens speelt het kunnen bieden van begeleiding voor het leren werken met een hulpmiddel ook een belangrijke rol.
Aan de slag
In hoofdstuk 9 van het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs staat een stappenplan dat doorlopen kan worden door de dyslexiedeskundige (intern begeleider, zorgspecialist, remedial teacher, dyslexiecoach of dyslexiebehandelaar) om deze analyse in het kader van het SETT-model te maken. Hierover gaat de dyslexiedeskundige in gesprek met de betrokkenen (leerling, ouder(s), leerkracht). Een voorbeeld van zo’n gesprek zie je in onderstaande video.
De keuze van een hulpmiddel is een van de aspecten van de voorbereidingsfase in het gebruik van een dyslexiehulpmiddel. In deze grafische weergave van de methodiek COM (Compenserende dyslexiehulpmiddelen Op Maat) wordt kort weergegeven welke stappen nodig zijn om een dyslexiehulpmiddel effectief te kunnen inzetten. Op www.dyslexiehulpmiddelen.com wordt uitgebreid uitgelegd hoe deze stappen in zijn werk gaan en wat wanneer van welke betrokkene nodig is.
Op deze website is ook een overzicht van beschikbare hulpmiddelen in Nederland en Vlaanderen te vinden. Hier kan aangevinkt worden waaraan een hulpmiddel moet voldoen om passend te zijn bij de behoeften van een bepaalde leerling. Denk bijvoorbeeld aan een meeleescursor, spellingcontrole of het kunnen lezen van digitale bestanden. Door aan te vinken wat voor een bepaalde leerling relevant is, blijven in de selectie de hulpmiddelen over die voor deze leerling het meest geschikt zijn. Daarnaast bevat de website ook een vergelijkingsfunctie waarmee eigenschappen van meerdere hulpmiddelen met elkaar vergeleken kunnen worden. Zie ook het artikel uit Balans Digitaal waarin de website dyslexiehulpmiddelen.com is uitgetest.
Daarnaast kan op goedekennis.dedicon.nl informatie gevonden worden over het gebruik van dyslexiehulpmiddelen. Zie hieronder deze korte video met een toelichting over wat je hier kunt vinden.
Vergoeding aanschaf hulpmiddelen
School of SWV
Vaak speelt de vraag wie de aanschaf van een dyslexiehulpmiddel vergoedt. Er zijn scholen die met hun schoolbestuur of vanuit het samenwerkingsverband Passend Onderwijs (SWV) voor meerdere scholen samen hulpmiddelen aanschaffen. Dit is vaak voordeliger dan wanneer een school of particulier (ouders) dit alleen doet.
Verzekeraar
Wanneer de keuze van een hulpmiddel valt op een Daisyspeler dan kan vergoeding mogelijk zijn bij sommige zorgverzekeraars. Ouders kunnen hier dan een beroep op doen, voor vragen hierover kunt u terecht bij uw zorgverzekeraar. Op de website van Dedicon wordt informatie gegeven over het via internet afspelen van daisy-bestanden.
Inkomstenbelasting
Daarnaast kunnen door ouders gemaakte kosten voor speciale dyslexiehulpmiddelen deels worden afgetrokken van de inkomstenbelasting onder de aftrekpost Specifieke zorgkosten (zie Vragen en antwoorden over persoonsgebonden aftrekposten, Belastingdienst). De kosten voor bijvoorbeeld een laptop vallen hier niet onder. De kosten kunnen niet in een keer worden afgetrokken van de belasting, maar dit wordt verdeeld over meerdere jaren. Let op: in 2022 worden deze persoonsgebonden aftrekposten afgebouwd als het inkomen in de hoogste schijf is (Lees meer: Fiscale veranderingen 2022, Belastingdienst).
UWV en gemeente
Voor leerlingen of studenten die naast dyslexie ook nog een andere beperking hebben waarvoor ze een dyslexiehulpmiddel nodig hebben (denk aan een zintuiglijke of motorische beperking), kan een voorzieningenaanvraag worden ingediend bij het UWV. Wanneer er alleen sprake is van dyslexie is dit niet mogelijk (Protocol Voorzieningen UWV 2021). Voor werknemers is het wel mogelijk om een voorzieningenaanvraag in te dienen wanneer er alleen sprake is van dyslexie (WAJONG). Dit geldt ook voor studenten die een bbl-opleiding volgen, aangezien zij al werken. Werknemers en bbl-studenten kunnen ook bij de gemeente terecht (Participatiewet).
Lesmethodes
De verantwoordelijkheid voor het regelen van aangepaste bestanden van schoolboeken en lesmethodes voor dyslexiesoftware voor het basis- en voortgezet onderwijs ligt bij de school. Zij krijgen namelijk geld voor de aanschaf van lesboeken. Lees meer: FAQ | Wie zorgt voor geschikte bestanden van schoolboeken en lesmethodes?