Het doel van een dyslexiebehandeling (ondersteuningsniveau 4) voor basisschoolleerlingen is het verbeteren van de lees- en spellingvaardigheid. In het voortgezet onderwijs verschuift dit meer naar de toepassing van deze vaardigheden in de school- of werksituatie. Er ligt dan vooral nadruk op het verbeteren van leesbegrip en schrijfvaardigheid middels het gebruik van passende dyslexiehulpmiddelen.
Behandeling basisschoolleerlingen
Behandelingen die het meest effectief zijn, zijn taakgerichte behandelingen: gericht op het lezen en spellen zelf. Er is met name onderzoek gedaan naar de effectiviteit van specialistische dyslexiebehandelingen bij kinderen in de basisschoolleeftijd. Daaruit blijkt dat een aantal elementen ervoor zorgen dat dyslexiebehandelingen effectief zijn.
Effectieve elementen
Zo wordt er in een effectieve behandeling gewerkt aan het vlot kunnen herkennen en benoemen van klank-letterkoppelingen, worden de spellingregels aangeleerd en is er aandacht voor leesmotivatie en leesplezier. Er wordt geoefend met de accuratesse van lezen en spellen, en het leestempo. Daarnaast is er ook aandacht voor psycho-educatie, zodat ouders en kind leren wat dyslexie is en hoe hiermee kan worden omgegaan. Per week is er een behandelsessie van ongeveer 45 minuten. Daarnaast oefent het kind 10-20 minuten per dag thuis, eventueel aangevuld met verdere oefening en ondersteuning op school. De doelen waaraan gewerkt wordt, zijn vastgelegd in een behandelplan en helder beschreven. De totale duur is tussen de 40 en 60 sessies, wat neerkomt op ongeveer anderhalf schooljaar. De behandelingen vinden plaats onder supervisie van een GZ-psycholoog of orthopedagoog met een BIG-registratie.
Resultaten uit recent promotieonderzoek
Ook uit het promotieonderzoek (2019) van Liesbeth Tilanus naar de effecten van dyslexiebehandelingen komt naar voren dat het werken aan de letter-klankkoppelingen, het hakken en plakken van woorden en het lezen van teksten, zorgt voor groei in letterkennis, verbeteringen in het lezen van (pseudo)woorden en in het spellen van woorden. Wanneer vervolgens in de behandeling de focus verschuift naar zowel oefenen met nauwkeurig lezen als het verhogen van het leestempo, heeft dit positieve effecten op de leesvaardigheid. Nadruk op nauwkeurigheid van het spellen van meerlettergrepige woorden zorgt voor een verbetering van de spellingvaardigheid. En hoewel de achterstand nog steeds groot blijft wanneer de kinderen met dyslexie vergeleken worden met klasgenoten zonder dyslexie, laten de kinderen met dyslexie wel een groei zien in het lezen en spellen. Er werd in het onderzoek van Tilanus geen verschil gevonden in behandeluitkomsten tussen kinderen die startten in groep 4 met de behandeling en kinderen die startten in groep 5. Wel blijkt het aanvankelijke niveau waarmee de kinderen de behandeling starten een belangrijke voorspeller te zijn voor de behandeluitkomst. Hoe hoger dit startniveau is, des te beter de behandeluitkomst. Dat wijst wel impliciet op het belang van zo vroeg mogelijk starten van de behandeling, zodat de achterstand zo klein mogelijk is bij de start van de behandeling.
Lees meer
De werkzame elementen in de behandeling van dyslexie worden nader toegelicht en onderbouwd in de SDN-brochure Dyslexie: Diagnostiek en behandeling (2016) en de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie (2021), hoofdstuk 4.
In het antwoord op de vragen ‘Welke soort buitenschoolse behandelingen voor dyslexie zijn effectief? En kunnen ze ook op school worden ingezet?’ van de NRO Kennisrotonde wordt de inhoud van effectieve behandeling ook mooi samengevat. Behandelinstituten volgen de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie (hoofdstuk 4) en het Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling (PDDB 3.0) in de manier waarop de behandeling is opgezet. De beschrijving van de effectieve elementen vormt een leidraad voor de inhoudelijke onderdelen, methodische principes, opbouw, vorm, duur en frequentie van de behandeling.
Behandeling leerlingen voortgezet onderwijs
Voor de behandeling van jongeren in het voortgezet onderwijs is er minder bekend over de effectiviteit. Naarmate leerlingen met dyslexie ouder worden, verschuiven ook de problemen waar zij tegen aanlopen. De focus van de behandeling bij jongeren is daarom anders dan bij leerlingen op de basisschool. In de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie worden hiervoor in hoofdstuk 4 specifieke aanbevelingen gedaan. De problemen die jongeren met dyslexie ervaren verschillen. De behandeling zal dan ook op maat moeten worden afgestemd. Bij de behandeling van jongeren is het ook belangrijk dat aandacht wordt besteed aan het krijgen van inzicht in het eigen leerproces (metacognitie), het leren van compenserende vaardigheden en het werken met hulpmiddelen. Dit helpt hen bij het zelfstandig en het op eigen kracht uitvoeren van taken. Motivatie en psycho-educatie (wat is dyslexie en hoe kun je ermee omgaan) zijn belangrijke aspecten om mee te nemen in de behandeling.