In deze centrale berichtgeving namens alle partners in Dyslexie Centraal bieden we informatie en adviezen over de planning en inrichting van toetsing en begeleiding in het onderwijs van leerlingen met lees- en spellingproblemen en vermoeden van ernstige enkelvoudige dyslexie (EED) in het voorjaar van 2021. Dit bericht is bedoeld voor onderwijsprofessionals, poortwachters, zorgprofessionals en in het verlengde hiervan ook gericht op ouders als educatieve partners. De informatie en adviezen bieden steun bij het maken van passende keuzes voor onderwijs en ondersteuning voor deze leerlingen in deze periode van scholensluiting, onderwijs op afstand en (vooruitzichten op) opening van de scholen.
We schetsen hierbij de mogelijkheden voor het aangepast plannen en invullen van toets-afnamemomenten en de tijdige en adequate inzet van ondersteuning bij vermoeden van dyslexie. Een en ander is weergegeven in een bijbehorend schema met verschillende scenario’s (zie verderop) en is vergelijkbaar met eerdere berichtgeving van Dyslexie Centraal over aangepast toetsen en voor invulling van het najaar van 2020. Kijk voor meer informatie en toelichting ook op de Corona-pagina’s van Dyslexie Centraal.
We doen ook nu weer een oproep tot goede samenwerking tussen onderwijs en zorg, op maat ingericht voor de eigen regio of context, waarin bij knelpunten in de ondersteuning van leerlingen met (vermoeden van) dyslexie gezamenlijk gezocht wordt naar passende oplossingen. Hierbij is ook overleg en vervolgens afstemming met ouders van groot belang.
In deze tijd van Corona-maatregelen is het ook heel belangrijk om in het perspectief van datamonitoring (zie Tips) goed zicht te houden op het aantal leerlingen voor wie geldt dat er doorgeschoven of aangepaste trajecten zijn van toetsing, ondersteuning en doorverwijzing naar de zorg.
Meer algemene informatie omtrent de Corona-maatregelen en afspraken over praktische en organisatorische zaken rondom sluiting en opening van de scholen vindt u op de websites van de PO-raad en Steunpunt Passend Onderwijs. Voor ouders is ook informatie te vinden op de website van Ouders en onderwijs.
De informatie op deze pagina is ook te downloaden als pdf:
Toetsen en ondersteuning bij (vermoeden van) EED in voorjaar 2021
Over de reguliere procedure bij toetsen en begeleiden van leerlingen met leesproblemen en een (vermoeden van) dyslexie is op Dyslexie Centraal veel informatie te vinden bij de afdeling Doen > Samenwerken bij EED. Hier vindt u onder andere een infographic voor de inrichting van de Ondersteuningsniveaus 1 tot en met 4 en de Handreiking voor de invulling van Ondersteuningsniveau 2 en Ondersteuningsniveau 3 bij vermoeden van EED.
Hieronder geven we mogelijkheden en adviezen voor aangepaste planning in toetsen en begeleiden die dit voorjaar ingezet kunnen worden.
Planning toetsen leerlingvolgsysteem voor alle leerlingen
In januari of februari staat doorgaans voor alle leerlingen het halfjaarlijks toetsmoment voor het leerlingvolgsysteem (LVS) gepland. Dit halfjaarlijkse toetsmoment wordt ook gebruikt voor de verplichte meetmomenten in het kader van het traject van onderwijs naar zorg bij vermoeden van EED. Voor de afname bij alle leerlingen van dit LVS toetsmoment in voorjaar 2021 geldt het volgende:
- Toetsmoment: uitgesteld toetsmoment, flexibel in te plannen, nadat de scholen weer geopend zijn - de M-versie van Cito LVS kan nog tot en met maart afgenomen worden – zie ook de informatie over flexibel toetsen en bijbehorende normen.
- Voorwaarde: voorafgaand aan het LVS toetsmoment is ten minste 2 weken kwalitatief goed en in voldoende mate onderwijs gegeven, zie verder ook de informatie en aanbevelingen hiervoor van de toetsuitgevers, bijvoorbeeld van Cito.
- Interpretatie: Houd bij de interpretatie van de toetsgegevens rekening met het daadwerkelijke onderwijsaanbod (fysiek en/of op afstand) en de kwaliteit van de geboden ondersteuning op ON2 en ON3.
- Actie na toetsen: bij lage scores voor lezen / spellen kan eventueel een (gesubsidieerd) traject voor intensivering van het leesonderwijs opgestart worden (zie Tips).
Toetsen van leerlingen met vermoeden van dyslexie
Voor leerlingen met leesproblemen en vermoeden van dyslexie geldt dat zij in de periode januari – februari 2021 hun 2e of 3e meetmoment zouden moeten hebben, waarna ofwel de intensieve periode op ON3 volgt ofwel een eventuele doorverwijzing naar de zorg.
Is de begeleiding van deze leerlingen in de voorafgaande periode op school en vervolgens op afstand van voldoende mate en kwaliteit geweest? Plan dan voor deze leerlingen dit meetmoment zo snel mogelijk in, zo nodig individueel, wacht niet tot een uitgesteld LVS meetmoment. Hiermee wordt het mogelijk om ook snel en adequaat vervolgacties in te zetten.
Hoofdmeting 3 - Gepland voor Jan-Feb 2021
Voor leerlingen met ernstige leesproblemen en vermoeden van EED die najaar 2020 de volledige intensieve periode op ON3 hebben gehad en voor wie in januari – februari 2021 toetsing voor het 3e meetmoment gepland stond:
- Toetsmoment: zo snel mogelijk toetsen – zo nodig individueel, niet wachten op een eventueel uitgesteld algemeen toetsmoment voor alle leerlingen
- Voorwaarde: de intensieve ondersteuning op ON3 is in ieder geval tot aan de scholensluiting in december 2020 goed uitgevoerd en is na de kerstvakantie weer adequaat opgepakt.
- Interpretatie: Bij de interpretatie van de scores is het belangrijk niet alleen te kijken naar die derde E-scores maar vooral te bekijken of het handelen in het onderwijs adequaat is geweest, en of de scores van het derde meetmoment inderdaad aanwijzingen geven voor de hardnekkigheid van de lees/spellingproblemen.
- Actie na toetsen: bij 3e E / V-min scores en onderbouwing van hardnekkigheid zo snel mogelijk leerlingdossier compleet maken en verwijzingstraject inzetten naar EED zorg, conform de gebruikelijke procedure.
Hoofdmeting 2 - Gepland voor Jan-Feb 2021 - Waarna start intensieve periode ON3
Voor leerlingen met leesproblemen voor wie in januari-februari het 2e meetmoment gepland stond en voor wie bij een 2e E / V-min-score vervolgens in voorjaar 2021 de intensieve periode op ON3 gepland moet worden:
- Toetsmoment: zo snel mogelijk toetsen – zo nodig individueel, niet wachten op uitgesteld halfjaarlijks algemeen toetsmoment voor alle leerlingen
- Voorwaarde: goed leesonderwijs op ON1 en de benodigde ondersteuning op ON2 is in ieder geval tot aan de scholensluiting in december 2020 goed uitgevoerd en is na de kerstvakantie weer adequaat opgepakt.
- Actie na toetsen: bij 2e E / V-min-scores zo snel mogelijk starten met intensieve periode op ON3 – plan tenminste 2 x 10 weken in voor de periode tot aan de zomer.
Mogelijke scenario's voor toetsmomenten en begeleiding
We hebben een schema gemaakt met mogelijke scenario's voor toetsmomenten en de intensieve periode voor ondersteuning op ON3 voor voorjaar 2021. Download deze hier:
Wat te doen als tijdige toetsing of adequate ondersteuning niet goed is gelukt?
We beseffen goed dat aangepaste en tijdige toetsing en begeleiding niet altijd makkelijk te realiseren is in de huidige omstandigheden. Voor scholen is het echter belangrijk om verstandige keuzes te maken hierbij en in ieder geval de begeleiding niet helemaal stil te leggen. Daarom gelden de volgende adviezen:
- Pak toetsing, onderwijs en ondersteuning na opening van de scholen weer zo goed mogelijk op
- Evalueer wat wel en niet gelukt is, en maak een realistisch plan voor het vervolg
- Maak bij onderwijs op afstand of hybride onderwijs gebruik van de praktische tips en aanbevelingen hiervoor (zie Tips)
- Gebruik het uitgestelde / verplaatste LVS toetsmoment als 2e of 3e hoofdmeting en bekijk daarna wat er mogelijk is voor het vervolg
- Houd bij de interpretatie van de toetsgegevens rekening met het daadwerkelijke aangeboden onderwijs (fysiek en/of op afstand) en de kwaliteit van de geboden ondersteuning op ON2 en ON3 (zie Tips)
- Maak gebruik van het overzicht waarin aangepaste planning van een aantal mogelijke scenario’s voor het vervolg zijn weergegeven (zie schema dat hierboven te downloaden is)
Maak bij knelpunten hierin ook gebruik van de in uw regio aanwezige expertise (zie hieronder Samenwerking onderwijs & zorg) om samen tot een passend plan van aanpak te komen. Stem daarbij nauwkeurig af met de ouders om tot een haalbaar plan de komen
Vanuit Dyslexie Centraal (alle partners) willen we graag met u meedenken over realistische en haalbare oplossingen. Neem hiervoor contact met ons op!
Algemeen advies - Samenwerking onderwijs & zorg
Het is belangrijk om er voor te zorgen dat alle leerlingen met lees- / spellingproblemen en / of (een vermoeden van) dyslexie de juiste ondersteuning krijgen. Tegelijkertijd moeten we er met elkaar voor waken dat de vergoede EED zorg niet overspoeld raakt door leerlingen die wel ernstige belemmeringen met lezen en spellen ervaren maar waarvan niet met zekerheid vastgesteld kan worden of het gaat om hardnekkige problemen of om de gevolgen van niet-adequate ondersteuning in de afgelopen periode.
Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid in onderwijs en zorg, die genomen moet worden in goede afstemming en samenwerking met elkaar. Hiervoor gelden de volgende adviezen:
- Maak gebruik van maatwerk passend bij de eigen regionale organisatie en afspraken.
- Bij knelpunten in het onderwijs: ga in overleg met poortwachter, zorgaanbieder, dyslexieteam van het samenwerkingsverband passend onderwijs, instellingen voor onderwijsadvies of andere betrokken organisaties die in de regio aanwezig zijn.
- Bij knelpunten in de zorg: ga in overleg met de school, dyslexieteam van het samenwerkingsverband passend onderwijs, poortwachter en de gemeente.
- Probeer in samenwerking met onderwijsadvies en zorg tot een passende oplossing voor knelpunten te komen; maak daarbij gebruik van de afspraken en regelingen die hiervoor zijn opgesteld tussen gemeenten, samenwerkingsverbanden en behandelaars. Zie hiervoor ook de Handreiking Samenwerken bij EED voor samenwerkingsverbanden en gemeenten en Handreiking NKD | Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie
- ‘Beredeneerd afwijken’ van de standaardprocedure is mogelijk mits op verantwoorde wijze, dat wil zeggen op basis van duidelijke argumenten en onderbouwing vanuit professionele expertise en daarbij ook passend bij de eigen regionale organisatie en afspraken
Hulp nodig? Neem contact op met Dyslexie Centraal
Wij realiseren ons dat u en uw collega’s voor grote uitdagingen staan. Het Stimuleringsprogramma Aanpak Dyslexie wil u hier graag bij helpen. Maak gebruik van de Dyslexie Centraal Advieslijn bij vragen rondom toetsing en begeleiding van kinderen met leesproblemen of vermoeden van dyslexie. Wij denken graag met u mee!
De Dyslexie Centraal Advieslijn
We zijn telefonisch te bereiken op telefoonnummer 024 -382 3233. U kunt uw vraag ook mailen naar info@dyslexiecentraal.nl.
Tips
Praktische tips en aanbevelingen voor onderwijs en begeleiding op afstand
Praktische tips en aanbevelingen voor de begeleiding van leerlingen met leesproblemen en (vermoeden van) dyslexie in deze periode van onderwijs op afstand of hybride onderwijs zijn te vinden op de website van Dyslexie Centraal, bij de doelgroep-knoppen voor Basisonderwijs, Ouders en Samenwerking Onderwijs en Zorg. Zie verder ook de website van Les op afstand.
Datamonitoring
Maak voor datamonitoring gebruik van de tabellen voor de verschillende scenario’s (zie de tabellen voor najaar 2020 of voorjaar 2021) om vanuit onderwijs en zorg elkaar goed op de hoogte te houden van te verwachten aantallen leerlingen en eventuele verschuivingen daarbij in de verschillende fasen van het traject van onderwijs naar zorg en terug. Deel uw overzichten ook met Dyslexie Centraal zodat we een goed landelijk overzicht krijgen en daardoor passende informatie en adviezen kunnen geven. Neem bij vragen of gewenst advies hierover contact op met Dyslexie Centraal, via mail of telefoon.
Subsidieregeling voor intensivering leesonderwijs
Wanneer uit de opbrengsten bij de LVS meting blijkt dat de ontwikkeling op groepsniveau of individueel niveau minder groot is dan gewenst/verwacht dan kan intensiveren van het leesonderwijs wenselijk zijn, met eventueel hulp van onderwijsondersteuning of zorg. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van een subsidieregeling. Veel onderwijsondersteuners en zorgaanbieders hebben hier een aanbod voor ontwikkeld.
Interpretatie van toetsresultaten en zicht op mate en kwaliteit van ON3
Bij de interpretatie van de toetsresultaten is de centrale vraag of voldoende duidelijk wordt of de derde E-score wijst op hardnekkigheid of toch op een onvoldoende adequaat uitgevoerd aanbod op ON3. Goed zicht op de mate en kwaliteit van de daadwerkelijk geboden ondersteuning op ON3 is van belang om tot een zuivere beoordeling van de hardnekkigheid te kunnen komen.
Bij twijfels hierover of onvoldoende zicht hierop kan de school het beste contact opnemen met de poortwachter en/of zorgaanbieder. Bepaal in onderling overleg of het wenselijk is de periode van ON3 te verlengen en bied dan alsnog ON3 in voldoende mate en van voldoende kwaliteit aan (zie Handreiking voor invulling van ON2 en 3). Bekijk ook samen wat de mogelijkheden zijn in de eigen regio voor hulp bij knelpunten in de invulling van ON3.