Hier vind je antwoorden op veelgestelde vragen van Dyslexie Centraal en dyslexiehulpmiddelen.com.
- Gaan leerlingen met dyslexie beter lezen door speciale lettertypes?
- Hoe wordt bepaald welk softwareprogramma geschikt is voor een leerling?
- Welke mogelijkheden voor vergoeding zijn er wanneer er een compenserend dyslexiehulpmiddel wordt aangeschaft?
- Wanneer kun je beginnen met de inzet van hulpmiddelen en hoe doe je dat?
- Wie zorgt voor geschikte bestanden van schoolboeken en lesmethodes die gebruikt kunnen worden door dyslexiehulpmiddelen in het po en vo?
- Mogen dyslexiehulpmiddelen worden ingezet bij Cito-toetsen?
- Welk hulpmiddel past het best bij mij?
Bij wet- en regelgeving
- Is er sprake van zorgplicht voor de school met betrekking tot het bieden van compenserende dyslexiehulpmiddelen?
Oftewel, zijn scholen verplicht om dyslexiehulpmiddelen aan te schaffen?
1. Gaan leerlingen met dyslexie beter lezen door speciale lettertypes?
Nee. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat leerlingen met dyslexie beter -sneller, met minder fouten - lezen door bepaalde lettertypes. De ruimte tussen regels en letters lijkt hier meer invloed op te hebben. Daarnaast heeft iedere lezer zo zijn persoonlijke voorkeur voor een bepaald lettertype. Vaak wordt aangeraden om een een schreefloos lettertype (zoals Arial of Calibri, 12 punts) te gebruiken en iets meer ruimte tussen de tekstregels toe te passen.
Lees meer
- Website Goede kennis van Dedicon | Tips om lesmateriaal toegankelijk te maken
- Website Goede kennis van Dedicon | Uitleg over schreefloos lettertype
- Kennisrotonde | Is het waar dat aandacht voor de vorm van letters een manier is om (bepaalde vormen van) dyslexie tegen te gaan als kinderen letters leren lezen en schrijven?
2. Hoe wordt bepaald welk softwareprogramma geschikt is voor een leerling?
De keuze voor bepaalde software is vooral afhankelijk van de specifieke behoeften van een leerling, maar ook van eisen vanuit de omgeving, bijvoorbeeld op welk apparaat/device de software gebruikt moet worden. Op de website www.dyslexiehulpmiddelen.com vind je meer informatie over de keuze en implementatie van dyslexiehulpmiddelen. Hier is ook een analysemodel te vinden om specifieke behoeften van een leerling in kaart te brengen. Daarnaast is in het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs een vragenlijst opgenomen voor de advisering van ondersteunende technologie (Bijlage 22, p. 230). Daarnaast bevat deze website een (zo compleet mogelijk) overzicht van dyslexiehulpmiddelen die in Nederland en Vlaanderen beschikbaar zijn.
Lees meer
3. Welke mogelijkheden voor vergoeding zijn er wanneer er een compenserend dyslexiehulpmiddel wordt aangeschaft?
Er zijn verschillende opties om aan financiële middelen te komen voor de vergoeding van dyslexiehulpmiddelen. Er kan voor gekozen worden om het budget voor passend onderwijs vanuit de samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs in te zetten voor de aanschaf van hulpmiddelen.
Daarnaast kunnen ouders de kosten voor dyslexiesoftware aftrekken van de inkomstenbelasting bij Aftrek(specifieke) zorgkosten. De kosten kunnen niet in een keer worden afgetrokken van de belasting, maar dit wordt verdeeld over meerdere jaren. Mogelijk kunnen niet de volledige kosten worden afgetrokken van de inkomstenbelasting, omdat er sprake is van een drempelbedrag en een restwaarde. Hier kun je meer informatie vinden over de berekening van deze aftrekpost en het drempelbedrag. Let op: in 2022 worden deze persoonsgebonden aftrekposten afgebouwd als het inkomen in de hoogste schijf is (Lees meer: Fiscale veranderingen 2022, Belastingdienst).
Voor leerlingen of studenten die naast dyslexie ook nog een andere beperking hebben waarvoor ze een dyslexiehulpmiddel nodig hebben (denk aan een zintuiglijke of motorische beperking), kan een voorzieningenaanvraag worden ingediend bij het UWV. Wanneer er alleen sprake is van dyslexie is dit niet mogelijk (Protocol Voorzieningen UWV 2021). Voor werknemers is het wel mogelijk om een voorzieningenaanvraag in te dienen wanneer er alleen sprake is van dyslexie (WAJONG). Dit geldt ook voor studenten die een bbl-opleiding volgen, aangezien zij al werken. Werknemers en bbl-studenten kunnen ook bij de gemeente terecht (Participatiewet).
De kosten voor de laptop kunnen helaas niet van de belasting worden afgetrokken en het is helaas ook niet mogelijk om dit vergoed te krijgen via het UWV wanneer er bij de betreffende leerling alleen sprake is van dyslexie: “Is een leerling uitsluitend bekend met dyslexie, daarvan heeft het Ministerie van OCW bepaald dat deze zijn uitgesloten van een computervoorziening. Spelen er meer factoren mee die de ondersteuning door een computervoorziening rechtvaardigen: in dat geval kan UWV wel een voorziening verstrekken.”
Lees meer
- Weten | Dyslexiehulpmiddelen | Kiezen van een compenserend hulpmiddel
- Aftrek van specifieke zorgkosten, hulpmiddelen | 2020 | Belastingdienst
4. Wanneer kun je beginnen met de inzet van hulpmiddelen en hoe doe je dat?
Dyslexiehulpmiddelen zoals voorleessoftware en spellingscontrole worden op zijn vroegst ingezet vanaf begin groep 5, omdat er eerst zo lang en zo veel mogelijk begeleiding wordt geboden om de lees- en spellingsvaardigheden zo goed mogelijk aan te leren.
In het basisonderwijs kan een leerling met dyslexie dan bijvoorbeeld voorleessoftware en/of spellingcontrole gebruiken. Het is belangrijk dat er goed wordt nagedacht hoe en wanneer voorleessoftware en spellingscontrole wordt ingezet. Bijvoorbeeld bij het schrijven van een opstel kan een leerling baat hebben bij het gebruik van spellingscontrole zodat de leerling zich eerst rustig kan concentreren op de inhoud van het verhaal. Adviezen over het gebruik van dyslexiehulpmiddelen wordt beschreven in het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8. Op de website www.dyslexiehulpmiddelen.com is een overzicht te vinden van de beschikbare dyslexiehulpmiddelen en wordt ook informatie gegeven over hoe je deze thuis en op school kunt inzetten en kunt implementeren.
Ook in het voortgezet onderwijs kan een leerling met dyslexie gebruikmaken van dyslexiehulpmiddelen. In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8 wordt geadviseerd over hoe en waarover de basisschool de school voor voortgezet onderwijs kan informeren (pagina 111-115). Informatie over het gebruik van dyslexiehulpmiddelen is daarbij relevant om door te geven. Dan kan het gebruik van hulpmiddelen in het voortgezet onderwijs hier zoveel mogelijk op afgestemd worden. De mogelijke hulpmiddelen die er zijn in het voortgezet onderwijs kunnen verschillen met die zijn gebruikt in het basisonderwijs. Voorleessoftware bijvoorbeeld kan op de meeste scholen wel worden gebruikt, maar het kan zijn dat de school in het voorgezet onderwijs gebruik maakt van andere voorleessoftware dan de basisschool. Dit hoeft niet per se een probleem te zijn, maar een leerling moet er wel aan kunnen wennen voordat het gebruikt wordt bij bijvoorbeeld een toets. Het kan de overgang vergemakkelijken om als ouders tijdig in gesprek te gaan met de nieuwe school over de mogelijkheden.
Lees meer
- Weten | Dyslexiehulpmiddelen
- www.dyslexiehulpmiddelen.com
- Materialen | Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8
- Materialen | Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs
5. Wie zorgt voor geschikte bestanden van schoolboeken en lesmethodes die gebruikt kunnen worden door dyslexiehulpmiddelen in het po en vo?
Basisscholen en middelbare scholen krijgen geld voor de aanschaf van lesboeken. Zij zijn ook verantwoordelijk voor het regelen van toegankelijke bestanden van de lesboeken die gebruikt kunnen worden door dyslexiesoftware. Scholen kunnen bij de methode-uitgevers vragen om de toegankelijke bestanden. Uitgevers zijn niet verplicht om te zorgen voor toegankelijke bestanden. Ze zijn wel verplicht om zogenaamde toegelaten entiteiten (Dedicon) in de gelegenheid te stellen om van de bestaande (digitale) bestanden voor leerlingen met een leesbeperking toegankelijk bestanden te kunnen maken.
6. Mogen dyslexiehulpmiddelen worden ingezet bij Cito-toetsen?
Dit is afhankelijk van de meetpretentie, oftewel het doel van de toets. Bij de Cito Spelling is het niet de bedoeling dat de spellingscontrole aan staat, omdat de toets dan niets meer kan zeggen over het daadwerkelijke spellingniveau van de leerling. Ondersteuning in de klas op het gebied van spelling kan dan ook minder goed worden aangesloten op wat de leerling hierin nodig heeft.
De aanpassingsmogelijkheden die scholen hebben bij de verschillende Cito-toetsen worden door Cito toegelicht in dit document. Voor de Cito-toets begrijpend lezen is er daarnaast nog een speciaal advies geschreven voor scholen. Wettelijk wordt van scholen verwacht dat zij toetsen die gebruikt worden op de juiste wijze afnemen en zich houden aan de instructie in de toetshandleiding. Dit wil niet zeggen dat het helemaal niet toegestaan is om gebruik te maken van hulpmiddelen, maar die afweging moet zorgvuldig worden gemaakt.
Lees meer
7. Welk hulpmiddel past het best bij mij?
Deze vraag is afhankelijk van de belemmeringen (van de persoon) die het hulpmiddel moet wegnemen. Wij raden aan om verschillende hulpmiddelen uit te proberen, om te ervaren wat het beste werkt.
Op Dyslexie Centraal | Weten | Hulpmiddelen staat een artikel met informatie over hoe je een dyslexiehulpmiddel kunt uitkiezen. Daarnaast is op onze website www.dyslexiehulpmiddelen.com veel informatie te vinden. Daar is onder andere een overzicht van dyslexiehulpmiddelen te vinden, die voor verschillende doelen ingezet kunnen worden. Het is mogelijk om te zoeken naar specifieke hulpmiddelen, met behulp van de filters (bijv. spraak-naar-tekst) en zoekfunctie.
Dit overzicht toont welke verschillende hulpmiddelen er zijn, welke functionaliteiten ze hebben en door wie ze worden aangeboden (leveranciers). Wij zijn echter niet op de hoogte van alle details en functionaliteiten van de hulpmiddelen, zoals de kosten van de hulpmiddelen. Voor het opvragen van een demo van een hulpmiddel om het uit te proberen of om bepaalde zaken van een hulpmiddel uit te vragen, kan contact worden opgenomen met de leveranciers. Deze worden vermeld bij de beschrijving van het hulpmiddel.