De digitalisering van de maatschappij van vandaag vergroot de digitale mogelijkheden om mensen te ondersteunen in hun leerproces. Multimediale leeromgevingen bijvoorbeeld, waarin geschreven tekst en afbeeldingen worden aangevuld met gesproken tekst (ook wel audio-ondersteuning genoemd), zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs. Leerlingen met dyslexie krijgen vaak audio-ondersteuning om hun leesproblemen te compenseren. Vanuit theoretisch oogpunt kan het combineren van verschillende media – in dit geval gesproken tekst en de tekst zelf - het leerproces echter verstoren en de leerresultaten beïnvloeden. Daarom heeft Carolien Knoop-van Campen onderzocht in welke mate audio-ondersteuning het leerproces en de leerresultaten beïnvloedt bij kinderen en volwassenen met dyslexie.
Het onderzoek
In het onderzoek kregen kinderen (groep 7) en volwassenen met en zonder dyslexie teksten over een onderwerp uit de biologie, waarbij ze de ene keer wel en de andere keer geen audio-ondersteuning kregen. Bij de volwassenen zijn ook hun oogbewegingen gemeten om precies te weten waar ze in de tekst naar keken. De resultaten lieten zien dat audio-ondersteuning kinderen met dyslexie kan ondersteunen bij efficiënt multimedia leren: ze leerden evenveel, maar het ging sneller. Audio-ondersteuning was echter niet zo effectief bij volwassenen, zelfs niet bij volwassenen met dyslexie: het vertraagde hen en verminderde bij hen het leren. Bovendien lieten ze zich erg leiden door de audio in plaats van zelf actief met het materiaal bezig te zijn. In aanvullend onderzoek bij brugklasleerlingen, veranderde de audio-ondersteuning (bij sommige type begrijpend leesvragen) hoe de leerlingen de leestaak aanpakten en welke leesstrategie ze toepasten. Ze lazen vaker de hele tekst (intensieve leesstrategie) terwijl ze eigenlijk maar een klein stukje van de tekst nodig hadden om de vraag te beantwoorden (selectieve leesstrategie). Daarnaast maakte de audio leerlingen (met als zonder dyslexie) een stuk langzamer.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Met dit onderzoek laat Carolien zien dat audio-ondersteuning inderdaad invloed heeft op wat leerlingen leren, hoe leerlingen leren, en dat er zijn bepaalde randvoorwaarden zijn die gelden voor het effectief leren met audio-ondersteuning. Audio-ondersteuning kan kinderen ondersteunen bij efficiënt leren, maar lijkt vooralsnog ineffectief bij volwassenen, zelfs bij volwassenen met dyslexie. In de onderwijsbrochure “Audio-ondersteuning bij begrijpend lezen in de zaakvakken: Inzichten en praktische handvatten voor de begeleiding van leerlingen en studenten met dyslexie” heeft Carolien een praktische vertaalslag van haar proefschrift gemaakt. Er worden specifieke handvatten gegeven voor het basis-, voortgezet en hoger onderwijs. Alvast een paar praktisch tips:
- Met audio-ondersteuning doorloop je een tekst van voor naar achter. Dat is, afhankelijk van de opdracht, niet altijd nodig. Leer leerlingen strategieën aan voor hoe ze een tekst moeten aanpakken wanneer ze audio-ondersteuning gebruiken zodat ze doelbewust lezen.
- Ieder kind leert anders. Er zijn dan ook grote verschillen in de manier waarop leerlingen audio-ondersteuning inzetten. De ondersteuning van een leerling bij het inzetten van audio-ondersteuning is dus echt maatwerk. Laat de leerling ervaren welke invloed de audio heeft tijdens het lezen en bespreek met de leerling wanneer hij of zij baat heeft bij de audio-ondersteuning en wanneer niet.
Lees meer
Het proefschrift ‘Multimedia Leren en dyslexie’ en de bijbehorende onderwijsbrochure zijn te downloaden via carolienknoopvancampen.nl.
Ga voor meer informatie over de inzet van compenserende dyslexiehulpmiddelen naar Weten | Dyslexiehulpmiddelen.
Over Carolien
Carolien Knoop-van Campen studeerde Pedagogische Wetenschappen met specialisatie ‘leerproblemen’ aan de Radboud Universiteit en behaalde na de Research Master Behavioural Science haar klinische aantekening als orthopedagoge. Bovenstaand onderzoek voerde zij met een eigen onderzoeksvoorstel uit bij het Behavioural Science Institute (Radboud Universiteit). Momenteel is Carolien hier werkzaam als postdoctoraal onderzoeker en docent. Binnen haar onderzoek focust ze op de vragen ‘hoe leren mensen’ en ‘hoe kunnen we leren optimaliseren’.